Şirket ortakları arasında aynı amaç doğrultusunda çalışma azminin olmaması şirketlerde güvensizliğe neden olacaktır. Böyle bir durumun varlığına rağmen ortakları, şirket sözleşmesi ile bağlı tutmaya çalışmak kişilik haklarına aykırıdır. İşbu durumda ortak, şirketteki payını başkasına devrederek şirketten ayrılabilir. Fakat ortağın payını devrederek şirketten ayrılmasının zor veya imkânsız olduğu şirket tiplerinde ortağın kendisini, çekilmez bir hal alan ortaklık ilişkisinden kurtarabilmesi amacıyla haklı sebeple fesih hükümlerinin düzenlendiğini görülmektedir.
6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile limited şirketlerin haklı sebeple feshi daha önceden düzenlenmiş iken, anonim şirketlerin haklı sebeple feshi, ilk kez 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 531 inci maddesiyle hukuk düzenimize girmiştir.
İşbu makale, anonim şirketlerde ve limited şirketlerde ortakların haklı sebeple feshi konusu ele almaktadır. Limited şirketin ve anonim şirketin haklı sebeple feshine ilişkin hükümler paraleldir. TTK’nın anonim ortaklığın haklı sebeple feshine imkân sağlayan hüküm, Türk doktrini tarafından oldukça olumlu karşılanmıştır. Fakat gerek anonim şirket gerekse limited şirketin haklı sebeple feshi davasında haklı sebebin ne olduğu kanunda belirtilmemektedir. İşbu makalede, anonim şirketlerde ve limited şirketlerde ortakların haklı sebeple feshi konusu ele alınmaktadır.
1. Anonim Şirket Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi
Bilindiği üzere, anonim şirketlerde çıkma hakkı bulunmamaktadır. Bunun sebebi, haklı nedenin şahıs şirketlerine özgü bir kurum olmasından kaynaklıdır. Bu noktada anonim şirketin haklı sebeplerle feshi, ortaklık ilişkisi çekilmez hale gelen anonim şirketler açısından büyük önem taşımaktadır.
Anonim şirketler, tüzel kişiliğe sahip ticaret şirketlerdendir. Anonim şirketin hukuki varlığının ortadan kalkması tüzel kişiliğin sona ermesi ile gerçekleşmektedir. Bu işlemleri için belirli bir sürecin tamamlanması gerekmektedir. İşbu süreç bitiminde anonim şirketi tüzel kişiliğini kaybedip hukuki varlığı ortadan kalkmaktadır.
Sona erme hususu farklı sebeplere bağlı olarak gerçekleşebilmektedir. İşbu sebepler genel ve özel sebepler olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel sebepler; fesih kararı, esas sözleşmeden kaynaklanan sebepler ve iflastır. Özel sebepler ise; organ eksikliği ve haklı sebeple fesih olarak bilinmektedir.
2. Limited Şirketlerde Sona Erme
TTK ile ilk defa düzenlenen anonim şirketin haklı sebeple feshi ile limited şirketin haklı sebeple feshine ilişkin düzenlemeler birbirine paraleldir. Haklı sebeple fesih davası açma hakkının anonim şirkette azlığa, limited şirkette ise herhangi bir pay sahibine tanınması, limited şirkette haklı sebeple feshin çıkma ile birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir.
Haklı sebebin varlığı halinde, limited şirket ortaklarından her biri şirketin feshini mahkemeden talep edebilmektedir. Mahkeme ise, fesih kararını verebileceği gibi, yasa gereğince duruma uygun olan farklı bir çözüm hükmü de kurabilmektedir.
3.Haklı Sebeple Fesih Örnekleri
Her halukârda iddia edilen sebeplerin haklılık payları hâkim takdirindedir. Haklı sebepler olarak Türk hukukunda; şirketin işleyişinin felce uğratılması, genel kurulda oyların karar almayı engelleyecek şekilde eşit olarak ikiye bölünmesi ve bunun karar alınamaz bir sürece dönüşmesi veya yönetim kurulunun da benzer bir şekilde işleyemez hâle gelmesi sayılmıştır.
Ayrıca anonim ortaklığın feshine istinaden haklı sebep olarak değerlendirilebilen başka örnekler ise; şirketin, çoğunluk pay sahibi tarafından kötü yönetilmesi sebebiyle mali sıkıntılar yaşaması; şirket kasasının sistematik bir şekilde boşaltılması veya azınlık pay sahiplerinin haklarının sistematik bir şekilde ve sürekli olarak kısıtlanmasıdır.
TTK m.531’e istinaden, haklı sebeplerin belirlenmesinde kullanılabilecek temel kıstaslar olarak ise; çoğunluk gücünün kötüye kullanılmış olması, şirketin amacına ulaşmasının tehlikeye düşmesi yahut önemli ölçüde güçleşmesi ve şirketin devamının nesnel olarak çekilmez hale gelmesi sayılmıştır.
4. Haklı Sebeple Fesih Davasının Açılması Süresi
Haklı sebeple fesih davasının açılması açısından TTK’da özel bir süre belirtilmemiştir fakat bu durum doktrinde eleştirilmektedir.
Fakat haklı sebeplerin varlığına rağmen uzun süre davanın açılmasından imtina etmek ve sonradan davayı açmak Türk Medeni Kanunu m.2’ye istinaden somut olayda hakkın kötüye kullanılması olarak nitelendirilebilmektedir.
Bu hususta kesin bir süre verilmemektedir. Fakat somut olay incelenerek geçen sürenin objektif iyiniyet kurallarına aykırı olup olmadığının hâkim tarafından incelenmesi gerekmektedir. Olayın meydana geldiği değil, öğrenildiği tarih itibariyle haklı sebep oluşturmuş olması gerekmektedir.
5. Şirketten Çıkarma
Mahkeme, şirketin feshine karar vermekten ziyade, fesih talebinde bulunan ortağın paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerinin ödenmesi karşılığında şirketten çıkarılmasına karar verebilir. Bu alternatif çözüm, özellikle çoğunluğun, azınlığın paylarını düşük değerle satın almak için baskı uyguladığı durumlarda, azınlığa paylarının gerçek değeriyle şirketten ayrılma imkanı vermesi sebebiyle uygulamada birçok sorunu çözebilecek niteliktedir.
Anonim şirketler açısından mahkeme tarafından ortağın paylarının şirket tarafından devralınması sonucu şirketten çıkarılmasına karar verilmesi halinde, 6102 sayılı TTK m.382/f.1(c)’de yer alan istisnaya girilmesi sebebiyle m.379’da öngörülen şirketin paylarını iktisap etmesi yasağı uygulanmaz. Ayrıca mahkeme, davacının paylarının kısmen satın alınmasına hükmedemez. Kanunun, işbu getirdiği örnek çözüm şekli, davacı azınlığın şirketten çıkarılması, bu amaçla davacı pay sahiplerinin paylarının davalı anonim ortaklık tarafından – karşılığı ödenmek şartıyla – iktisap edilmesidir.
Sonuç
TTK’nın anonim ortaklığın haklı sebeple feshine imkân sağlayan hüküm, Türk doktrini tarafından oldukça olumlu karşılanmıştır.
Anonim şirketlerde azlık pay sahiplerine tanınan bu yeni hak, şirkette azınlıkta kalan pay sahiplerinin haklarının çoğunluk tarafından kötü niyetle ihlâl edilmesine hiçbir yasal veya esas sözleşme hükmü ile karşı konulamadığı durumlarda, bu pay sahiplerine mahkemeye başvurma olanağı tanımaktadır. Anonim şirket pay sahiplerine şirketten çıkma hakkının tanınmadığı dikkate alındığında, çoğunluğun kötüniyetli uygulamalarına karşı azınlık pay sahiplerine bir çıkış yolu sağlaması açısından söz konusu dava hakkının tanınmış olması oldukça önemlidir.
Anonim ortaklığın haklı sebeplerle feshi talebinin düzenlenmesinin temel amacı, çoğunluğun tahakkümü ve haklarını dürüstlük kuralına aykırı kullandığı hallerde, azınlığa mahkemeye başvurma imkânını sunmaktır. Böylece hâkime davacının talebinden bağımsız, somut olayda azınlığın korunmasına yönelik en uygun çözümü bulma görev ve yetkisi yüklenmiştir. Azınlığın korunması en temel prensip olarak değerlendirilmektedir.
Limited şirketin ve anonim şirketin haklı sebeple feshine ilişkin hükümler paraleldir. Bununla birlikte, anonim şirketlerden farklı olarak, azlık oluşturup oluşturmadığına bakılmaksızın limited şirkette herhangi bir ortak haklı sebeple fesih davasını açabilir.
Gerek anonim şirket gerekse limited şirketin haklı sebeple feshi davasında haklı sebebin ne olduğu kanunda belirtilmemektedir. Bu konu öğreti ile yargı kararlarında netleşmişir.
***
Av. Sinem Orhan Coşkun
www.anil-coskun.com
info@anil-coskun.com
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Anıl Coşkun’a aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır.